Sint-Hermes
Crypte
Episodes
Smokkelhol
 |
EPISODES UIT DE GESCHIEDENIS VAN DE CRYPTE
II DE CRYPTE ALS KOEIENSTALDe ziekelijke veroveringsdrang van de Franse koning Lodewijk XIV en diens minister de Richelieu stortte zijn eigen land in een financiële marasme waaruit het land ruim twee eeuwen niet geraakte en gedeeltelijk de volksreactie-grond vormde van de Revolutie van 1789. De overgeërfde haat van Frankrijk voor de oude Habsburgers, werd in de XVIe eeuw gepaard aan de (nu sinds 1648: vrede van Münks of van Westfalen) onblusbare wrok van de Noordelijke Nederlanden tegen de Spaanse monarchie (= Spaanse Habsburgers die de zuidelijke helft van de Nederlanden die onafhankelijkheid ontnomen had. Toen door de dood van de aartshertog Albrecht in 1621, onze zuidelijke Nederlanden weer onmiddellijk onder de macht van de Spaanse koning Philip IV vielen. Haast onmiddellijk na de dood van de weduwe van de aartshertog, Isabelle, in 1633, sloten Frankrijk en de Noordelijke Nederlanden (De Verenigde Provincies) een formele overeenkomst, waarbij onze streken tussen beiden zouden verdeeld worden. Die eerste fase van die oorlog (de zgn. Spaanse Fronde) eindigt met de reeds vermelde vrede van Westfalen (1648). Maar aangezien Spanje dat Vredesverdrag niet wou tekenen, zette Frankrijk de oorlog alleen voort (Spaanse Devolutieoorlog 1667-1668) waarbij de Noordelijke Nederlanden angst kregen voor de onuitbare veroveringsdrang van Frankrijk en dit laatste voor vrede van Aken (1668) opdringen. Zo geërgerd over die houding van de Verenigde Provincies zei Lodewijk IV aan die laatste de oorlog aan. Niettegenstaande zelfs Spanje zelf toetrad tot de algemene associatie tegen Frankrijk, werden onze streken grondig geplunderd door de Fransen (Hollandse Oorlog 1672-1678). De Vrede werd getekend te Nijmegen (1678). Maar dit niettegaande, ging Frankrijk zgn. onze reeds veroverde gedeelten “nauwkeuriger af te bakenen”. Spanje moest ditmaal weer het hoofd buigen en nog andere steden gingen naar Frankrijk over (wapenstilstand van Regensburg 1684). Lodewijk werd gestijfd door de totnutoe bereikte resultaten en besloot ook de Duitse landen (de Palts) rechtstreeks aan te vallen waarbij de dom van Speyer en de Grote Markt van Brussel gebombaard werden. Gans Europa sloot zich aan tegen Frankrijk. Bij de Vrede van Rijswijk (1697) moest Frankrijk een deel van eerder veroverde streken in ons land weer teruggeven. Maar niet geleerd door deze nederlaag, eiste Lodewijk bij de dood van de Spaanse koning Karel II (1700) diens erfenis en viel alvast weer ons land binnen. Voor de tweede keer sloot gans Europa zich aaneen tegen Frankrijk. (1701) (Groot Verbond van ’s Gravenhage). Aanvankelijk was de krijgskans ten voordele van Frankrijk (tot 1704), maar na de slag bij Oudenaarde (1708) en Ramillies (1709) was de Franse rol in Europa uitgespeeld. Het duurde tot 1713 vooraleer de definitieve vrede van Utrecht getekend werd. Daardoor gingen onze streken van de Spaanse Habsburgers over naar de Oostenrijkse Habsburgers. Beste lezer: we klagen omdat we in de XXe eeuw tweemaal een oorlog van 4 jaar gehad hebben en spreken zo graag over “de goede oude tijd” . Wat moesten onze voorouders ondergaan toen ze van 1635 tot 1703 onder de voeten gelopen werden door Franse, Hollandse, Engelse legers? In tegenstelling tot ommuurde steden lag Ronse gans open en bloot voor alle slag van rovers die in de bossen op de heuvels een goede toevlucht vonden. Reeds vanaf 1632 reeds geeft het kapittel de toelating om aan het gemeentebestuur om dag en nacht wachters op de Sint-Hermestoren te mogen plaatsen. Telkens als de Franse legers naderden, brachten de kanunniken hun bezittingen in een ommuurde stad: Doornik, Oudenaarde, Aat of zelfs Bergen en Gent; eerst hun zilverwerk, dan hun archief en ook hun relieken. Maar de gewone burgers, waar moesten die vluchten en hun schamele bezittingen in veiligheid brengen? Daarvoor moest dan de kollegiaal dienen. De kanunniken schorten hun officies op en openden de kerkdeuren wijd open voor alle inwoners die er hun meubels konden opstapelen. Ze vertrokken van het idee dat de kerk hun een zeker asiel boden en het heeft inderdaad gewerkt. Maar ook de buitenlieden vreesden evenzeer voor hun dierenbeesten. Maar moesten ze daarmee weg om te beletten dat ze door de soldaten geslacht werden? Alweer de collegiaal. Reeds vóór 1647 moeten ze in de zuidelijke muur van de crypte de brede bres gemaakt hebben, langswaar de boeren hun koeien in de crypte konden stallen. We weten dat anders in een kapittelakte van 20 december 1647: de kanunniken beslisten de mest uit de crypte aan de meest biedende te verkopen en ook 3 stuivers voor elke koe en een verplichting (voor de boeren) om de crypte regelmatig op te ruimen en te schuren. Een analoge tekst dateert uit januari 1648. Van 1648 tot 1655 bleef Ronse buiten het slachtveld maar vanaf 1656 verslechterde de toestand en weer stormen de boeren met hun koeien naar de crypte. Als het waar meeviel konden de koeien op het kerkhof het weinige gras grazen, maar in de crypte groeit geen gras en moesten de boeren hun beesten zelf komen voederen. (Akten van december 1658 en januari 1659 over “de mest in de crypte en op het kerkhof”) De auteur van de “Ronsische Geschiedenissen” schrijft “en alle buytenlieden kwamen met hun peerden, koeyen en andere beesten naar de kerke als plaetze van toevlucht geloopen en geheel het kerckhof was vol beesten die daar verbleven.. en het mest daarvan, zoo in den Crocht als op het kerckhof.. is den 30 december 1658 (verkocht)” In de latere kapittelakten word over dat gebruik van de crypte niet meer gesproken omdat de overeenkomst, sinds vóór 1647 gesloten, bleef van kracht zolang het oorlogsgevaar duurde en de kerkrekeningen uit die periode zijn uiterst schaars. Tijdens de kerkherstelling in de jaren 1970 nam ik de gelegenheid te baat om de brede deur in de zuidermuur van de crypte weer te veranderen in een klein venster. Al deed ik een interessante getuigenis van een fase in de geschiedenis verdwijnen, was de crypte van Ronse van zo’n exemplarische waarde, dat dit lokaal erdoor in kwaliteit verbeterde als de latere occasionele veranderingen weer ongedaan werden. De lezer kan mijn meer uitvoerige argumentatie daarover lezen in de Annalen van 1980 op pp. 55-76.
A.Cambier
Crypte > Home
|
| Afdrukken |Zoeken |SiteMap | Mail ons